جذام یک عفونت باکتریایی مزمن و پیشرونده است که توسط باکتری مایکوباکتریوم لپرا ایجاد می‌شود. در درجه اول بر اعصاب اندام‌ها، پوست، پوشش بینی و دستگاه تنفسی فوقانی تأثیر می‌گذارد. جذام به عنوان بیماری هانسن نیز شناخته می‌شود. جذام باعث ایجاد زخم‌های پوستی، آسیب عصبی و ضعف عضلانی می‌شود. اگر درمان نشود، ممکن است باعث تغییر شکل شدید و ناتوانی قابل توجه شود.

جذام یکی از قدیمی‌ترین بیماری های ثبت شده در تاریخ است. اولین اشاره مکتوب شناخته شده به جذام مربوط به حدود 600 سال قبل از میلاد مسیح است. جذام در بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهایی که آب و هوای گرمسیری یا نیمه گرمسیری دارند، شایع است. در ایالات متحده این بیماری زیاد رایج نیست. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) گزارش می‌دهد که سالانه تنها 150 تا 250 مورد جدید در ایالات متحده تشخیص داده می‌شود.  برای تشخیص این بیماری می‌توانید از مشاوره پزشکی تلفنی استفاده کنید.

جذام چگونه گسترش می‌یابد؟

همانطور که گفته شد، باکتری مایکوباکتریوم لپرا (Mycobacterium leprae) باعث جذام می‌شود. تصور می‌شود که جذام از طریق تماس با ترشحات مخاطی فرد مبتلا به عفونت گسترش می‌یابد. این معمولا زمانی اتفاق می‌افتد که فرد مبتلا به جذام عطسه یا سرفه می‌کند.

این بیماری خیلی مسری نیست با این حال، تماس نزدیک و مکرر با یک فرد درمان نشده برای مدت طولانی می‌تواند منجر به ابتلا به جذام و گسترش آن شود. باکتری مسئول جذام بسیار کند تکثیر می‌شود. طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO) این بیماری دارای یک دوره کمون متوسط ​​(زمان بین عفونت و ظهور اولین علائم) پنج سال است. علائم ممکن است تا 20 سال ظاهر نشود.

علائم بیماری جذام کدامند؟

جذام در درجه اول بر پوست و اعصاب خارج از مغز و نخاع شما که اعصاب محیطی نامیده می‌شوند تأثیر می‌گذارد. همچنین ممکن است به چشم‌ها و بافت نازک داخل بینی شما ضربه بزند. علامت اصلی جذام، زخم‌ها، توده‌ها یا برآمدگی‌های پوستی است که پس از چند هفته یا چند ماه از بین نمی‌روند. زخم‌های پوستی ناشی از بیماری جذام رنگ پریده هستند. آسیب عصبی می‌تواند منجر به بروز موارد زیر شود:

• از دست دادن احساس در بازوها و پاها
• ضعف عضلانی

معمولاً 3 تا 5 سال طول می‌کشد تا علائم پس از تماس با باکتری عامل جذام ظاهر شوند. برخی از افراد تا 20 سال بعد علائمی از خود بروز نمی‌دهند. زمان بین تماس با باکتری و بروز علائم را دوره کمون می‌گویند. دوره نهفتگی طولانی جذام، تشخیص زمان و مکان ابتلای فرد مبتلا به جذام را برای پزشکان بسیار دشوار می‌کند.

چه چیزی باعث ایجاد بیماری جذام می‌شود؟

جذام توسط یک نوع باکتری با رشد آهسته به نام مایکوباکتریوم لپرا (M. leprae) ایجاد می‌شود. پس از دانشمندی که M. leprae را در سال 1873 کشف کرد، بیماری جذام به نام بیماری هنسن نیز شناخته می‌شود.

دقیقاً مشخص نیست که جذام چگونه منتقل می‌شود. هنگامی که فرد مبتلا به جذام سرفه یا عطسه می‌کند، ممکن است قطرات حاوی باکتری M. leprae را پخش کند که فرد دیگری در آن تنفس می‌کند. تماس فیزیکی نزدیک با فرد مبتلا برای انتقال جذام یکی از علل اصلی تلقی می‌شود. این بیماری از طریق تماس گاه به گاه با یک فرد مبتلا، مانند دست دادن، در آغوش گرفتن، یا نشستن در کنار آنها در اتوبوس یا پشت میز هنگام صرف غذا، سرایت نمی‌کند. مادران باردار مبتلا به جذام نمی‌توانند آن را به جنین خود منتقل کنند. از طریق تماس جنسی نیز منتقل نمی‌شود.

راه‌های تشخیص بیماری جذام

اگر زخم پوستی دارید که ممکن است جذام باشد، پزشک نمونه کوچکی از آن را برمی‌دارد و برای بررسی به آزمایشگاه می‌فرستد. به این بیوپسی پوست می‌گویند. پزشک شما همچنین ممکن است یک آزمایش اسمیر پوستی انجام دهد. اگر جذام پائوسی باسیلاری دارید، هیچ باکتری در نتایج آزمایش وجود نخواهد داشت. اگر جذام چند باسیلی دارید، وجود خواهد داشت.

ممکن است نیاز به آزمایش پوستی لپرومین داشته باشید تا ببینید کدام نوع جذام را دارید. برای این آزمایش، پزشک مقدار کمی از باکتری‌های غیر فعال عامل جذام را درست زیر پوست ساعد شما تزریق می‌کند. آنها 3 روز بعد و سپس 28 روز بعد، نقطه‌ای را که در آن تزریق صورت گرفته است را بررسی می‌کنند تا ببینند آیا واکنشی نشان داده‌اید یا خیر. اگر واکنشی دارید، ممکن است به جذام توبرکلوئید یا مرزی مبتلا باشید. افرادی که جذام ندارند یا جذام جذامی دارند به این آزمایش واکنشی نخواهند داشت.

تست پوستی لپرومین چیست؟

آزمایش پوستی لپرومین برای تعیین نوع جذام که فرد مبتلا شده است استفاده می‌شود. آزمایش پوستی لپرومین، آزمایش پوستی جذام نیز نامیده می‌شود. جذام قسمت‌های زیر بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد:

• پوست
• اعصاب
• چشم ها
• دستگاه تنفسی فوقانی

در مردان، این بیماری می‌تواند بیضه‌ها را نیز تحت تاثیر قرار دهد. جذام در گذشته یکی از نگرانی‌های مهم بهداشت عمومی در سراسر جهان بود. با این حال، منبع معتبر سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهد که شیوع این بیماری به دلیل استفاده از درمان چند دارویی تا سال 2000 به کمتر از 1 در 10000 نفر کاهش یافته است.

بیوپسی پوست معمولا برای تشخیص جذام استفاده می‌شود. بیوپسی پوست شامل برداشتن بخش کوچکی از پوست برای آزمایش آزمایشگاهی است. اگر علائم جذام را دارید، ممکن است آزمایش پوستی لپرومین همراه با بیوپسی برای تأیید وجود و نوع جذام تجویز شود.

آزمایش پوستی لپرومین با تزریق یک نمونه کوچک از M. leprae غیرفعال شده به زیر پوست شما انجام می شود. اصطلاح “غیرفعال” به این معنی است که باکتری قادر به ایجاد عفونت نیست. این باکتری معمولاً به ساعد تزریق می‌شود. یک توده کوچک در محل تزریق ایجاد می‌شود که نشان می‌دهد مقدار صحیح باکتری در عمق مناسب در پوست تزریق شده است تا آزمایش موثر باشد.

همانطور که گفته شد، شما باید سه روز پس از تزریق معاینه شوید تا بررسی شود آیا واکنشی به باکتری داشته‌اید یا خیر. اگر هیچ واکنشی رخ نداد، باید 28 روز دیگر دوباره معاینه شوید. واکنش‌های خاص در محل تزریق نشان دهنده انواع خاصی از جذام است.

آماده شدن برای آزمایش

هیچ آمادگی برای این آزمایش لازم نیست. اگر سوزش پوست یا اختلالات پوستی مانند درماتیت دارید، تزریق باید روی قسمتی از پوست شما انجام شود که تحت تأثیر قرار نگرفته است. قرمزی یا تحریک پوست به دلیل یک اختلال پوستی نامربوط ممکن است در تست پوستی لپرومین نتیجه مثبت کاذب ایجاد کند. انجام آزمایش بر روی یک منطقه سالم به اطمینان از دقیق بودن تست کمک می‌کند.

بیماری جذام چیست و آیا درمان دارد؟

جذام قابل درمان است. در 2 دهه گذشته 16 میلیون نفر مبتلا به جذام درمان شده‌اند. درمان بستگی به نوع جذام شما دارد. برای درمان عفونت از آنتی بیوتیک‌ها استفاده می‌شود. پزشکان درمان طولانی مدت را توصیه می‌کنند که معمولاً 6 ماه تا یک سال است. اگر جذام شدید دارید، ممکن است نیاز به مصرف آنتی بیوتیک‌ها برای مدت زمان طولانی تری داشته باشید. آنتی بیوتیک‌ها نمی‌توانند آسیب عصبی ناشی از جذام را درمان کنند.

درمان چند دارویی (MDT) یک درمان رایج برای جذام است که ترکیبی از آنتی بیوتیک‌ها است. این بدان معناست که شما دو یا چند دارو، اغلب آنتی بیوتیک مصرف خواهید کرد:

• جذام پائوسی باسیلاری: شما دو آنتی بیوتیک مانند داپسون هر روز و ریفامپیسین یک بار در ماه مصرف خواهید کرد.
• جذام مولتی باسیلاری: علاوه بر داپسون روزانه و ریفامپیسین، یک دوز روزانه از آنتی بیوتیک کلوفازیمین مصرف می‌کنید. به مدت 1 تا 2 سال از درمان چند دارویی استفاده خواهید کرد و سپس درمان خواهید شد.

همچنین ممکن است برای کنترل درد عصبی و آسیب‌های مربوط به جذام، به تجویز پزشک از داروهای ضد التهابی استفاده کنید. این می‌تواند شامل استروئیدها مانند پردنیزون باشد. پزشکان گاهی اوقات جذام را با تالیدومید درمان می‌کنند، دارویی قوی که سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب می‌کند. به درمان گره‌های جذامی پوست کمک می‌کند. همچنین شناخته شده است که تالیدومید باعث ایجاد نقایص مادرزادی شدید و تهدید کننده زندگی می‌شود. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید هرگز آن را مصرف نکنید. در غیر این صورت برای مصرف هرگونه دارو با پزشک مشورت کنید.  از خدمات مشاوره تلفنی پزشکی رایگان مجموعه کلبه سلامتی نیز استفاده کنید و به‌این‌ترتیب در اسرع وقت از شرایط سلامتی خود آگاه شوید.

عوارض بیماری جذام

بدون درمان، جذام می‌تواند به طور دائمی به پوست، اعصاب، بازوها، پاها و چشم‌های شما آسیب برساند. عوارض جذام می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• کوری یا گلوکوم
• ایریت
• ریزش مو
• ناباروری ( ناباروری در مردان یا زنان )
• تغییر شکل صورت (از جمله تورم دائمی، برجستگی‌ها و توده‌ها)
• اختلال نعوظ و ناباروری در مردان
• نارسایی کلیه
• ضعف عضلانی که منجر به دستان پنجه مانند یا ناتوانی در خم کردن پاها می‌شود
• آسیب دائمی به داخل بینی که می‌تواند منجر به خونریزی بینی و گرفتگی مزمن بینی شود.
• آسیب دائمی به اعصاب خارج از مغز و نخاع، از جمله اعصاب در بازوها و پاها
• آسیب عصبی می‌تواند منجر به از دست دادن احساس خطر شود. اگر دچار آسیب عصبی ناشی از جذام هستید، ممکن است هنگام بریدگی، سوختگی یا سایر جراحات روی دست‌ها یا پاهای خود دردی احساس نکنید.