تیک‌های عصبی، حرکات نامنظم غیرقابل‌کنترل، ناخواسته و تکراری عضلات هستند که می‌توانند در هر ناحیه‌ای در بدن رخ دهند. تیک‌ها به دو دسته حرکتی و صوتی تقسیم می‌شوند که نمونه‌هایی از تیک‌های حرکتی شامل حرکات اندام و اعضای بدن و تیک‌های صوتی شامل صداهای تکراری مثل خرخر کردن، بو کشیدن و صاف کردن گلو می‌شوند. اختلالات تیک معمولا در دوران کودکی شروع می‌شوند و اولین بار در حدود پنج‌سالگی رخ می‌دهند.

به‌طورکلی، تیک عصبی در مردان نسبت به زنان شایع‌تر است. بسیاری از موارد تیک موقتی هستند و در عرض یک سال برطرف می‌شوند اما برخی افراد ممکن است به اختلال تیک مزمن دچار شوند. این اختلال از هر 100 نفر، یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در ادامه با تیک عصبی و علت و درمان آن بیشتر آشنا می‌شوید.

انواع تیک عصبی

تیک عصبی می‌تواند به‌عنوان سندرم حرکتی، صوتی یا توره طبقه‌بندی شود. تیک‌های حرکتی و صوتی می‌توانند گذرا یا مزمن باشند. سندرم توره به‌عنوان یک اختلال تیک مزمن شناخته می‌شود. در ادامه با انواع تیک عصبی بیشتر آشنا می‌شوید.

تیک عصبی گذرا

تیک عصبی گذرا کمتر از یک سال طول می‌کشد و در بیشتر موارد، حرکتی است. بر طبق گزارش آکادمی روانپزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا، اختلال تیک گذرا یا اختلال تیک موقت تا 10 درصد از کودکان را در سال‌های اول مدرسه تحت تاثیر قرار می‌دهد. کودکانی که به تیک عصبی گذرا مبتلا هستند بیشتر از یک ماه و کمتر از یک سال، یک یا بیشتر از یک تیک عصبی را نشان می‌دهند. شروع این تیک‌ها باید قبل از 18 سالگی فرد باشد.

تیک‌های عصبی گذرا معمولا بیشتر حرکتی هستند تا صوتی و ممکن است در طول زمان ازنظر نوع و شدت متفاوت باشند. برخی از پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تیک‌ها در بین کودکان مبتلا به ناتوانی‌های یادگیری رایج‌تر است و بیشتر در محیط آموزشی ویژه مشاهده می‌شود. کودکان مبتلا به طیف اتیسم نیز بیشتر احتمال دارد که به تیک عصبی دچار شوند.

تیک عصبی مزمن

تیک‌هایی که قبل از 18 سالگی بروز پیدا می‌کنند و یک سال یا بیشتر از یک سال طول می‌کشند ممکن است به‌عنوان تیک عصبی مزمن طبقه‌بندی شوند. این تیک‌ها می‌توانند حرکتی یا صوتی باشند، نه هر دو. تیک عصبی مزمن شیوع کمتری نسبت به تیک عصبی گذرا دارد و کمتر از یک درصد کودکان به آن مبتلا می‌شوند.

هرچه سن کودک در زمان شروع تیک حرکتی یا صوتی مزمن کمتر باشد، احتمال بهبودی او افزایش می‌یابد. تیک‌ها معمولا پس از گذشت شش سال ناپدید می‌شوند. افرادی که پس از 18 سالگی همچنان علائم تیک عصبی را دارند احتمال کمی دارد که تیکشان برطرف شود.

سندرم توره

سندرم توره یک اختلال عصبی پیچیده است که با تیک‌های متعدد صوتی و حرکتی مشخص می‌شود. شدیدترین تیک عصبی، سندرم توره است که نسبت به انواع دیگر تیک، شیوع کمتری دارد. تعداد دقیق افراد مبتلا به تیک ناشناخته است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد نیمی از کودکان مبتلا به سندرم توره، تشخیص نمی‌گیرند. شدت علائم سندرم توره در طول زمان متفاوت است.

علائم برخی افراد با بالا رفتن سن بهبود پیدا می‌کند. سندرم توره اغلب با اختلالات دیگری ازجمله اختلال کمبود توجه- بیش فعالی (ADHD) و اختلال وسواس فکری- عملی (OCD) ارتباط دارد. اگر می‌خواهید در مورد این اختلال اطلاعات بیشتری کسب کنید استفاده از خدمات مشاوره روانشناسی رایگان کلبه سلامتی می‌تواند به شما در این زمینه کمک زیادی کند.

علائم تیک عصبی

نشانه واضح اختلال تیک، وجود یک یا چند تیک عصبی است. این تیک‌ها را می‌توان به شکل زیر طبقه‌بندی کرد:

• تیک‌های حرکتی: این تیک‌ها شامل تیک‌هایی مانند حرکات سر و شانه، پلک زدن، تکان دادن، ضربه زدن، بشکن زدن، لمس چیزها و غیره است. تیک‌های حرکتی معمولا پیش از تیک‌های صوتی شروع می‌شوند اما همیشه اینطور نیست.
• تیک‌های صوتی: تیک‌های صوتی شامل صداهایی مانند سرفه کردن، صاف کردن گلو، خرخر کردن یا تکرار کلمات یا عبارات است.

تیک عصبی را می‌توان به دسته‌های زیر نیز تقسیم کرد:

• تیک‌های ساده: این تیک‌ها ناگهانی و زودگذر هستند و از عضلات کمتری استفاده می‌کنند. برای مثال می‌توان به چرخاندن چشم، صاف کردن گلو و انقباض بینی اشاره کرد.
• تیک‌های پیچیده: این تیک‌ها شامل حرکات هماهنگ با استفاده از چند عضله است که از میان آن‌ها می‌توان به پریدن یا قدم زدن به روشی خاص، اشاره کردن یا تکرار کلمات یا عبارات اشاره کرد.

تیک‌ها به‌طورمعمول با یک میل ناخوشایند مانند خارش یا سوزن سوزن شدن، شروع می‌شوند. اگرچه می‌توان از بروز تیک جلوگیری کرد اما این کار تلاش زیادی نیاز دارد و می‌تواند موجب تنش و استرس شود. وقتی تیک بروز پیدا می‌کند فرد از این احساسات رها می‌شود. علائم تیک عصبی ممکن است:

• با احساساتی مانند اضطراب، هیجان، خشم و خستگی بدتر شود.
• در طول دوره‌های بیماری بدتر شود.
• با درجه حرارت شدید بدتر شود.
• در زمان خواب رخ دهد.
• در طول زمان تغییر کند.
• ازنظر نوع و شدت متفاوت باشد
• با گذشت زمان بهبود پیدا کند.

علل و عوامل خطر تیک عصبی

علت دقیق تیک عصبی ناشناخته است. محققان در پژوهش‌هایی که بر روی سندرم توره انجام داده‌اند برخی جهش‌های ژنی خاص را شناسایی کرده‌اند که ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد شیمی مغز به‌ویژه مواد شیمیایی‌ای مثل گلوتامات، سروتونین و دوپامین نیز در تیک عصبی نقش داشته باشد. تیک‌هایی که علت مشخصی دارند در دسته‌بندی متفاوتی قرار می‌گیرند. این علل عبارت‌اند از:

• جراحت سر
• سکته
• عفونت‌ها
• سموم
• عمل جراحي
• آسیب‌های دیگر

علاوه بر این، تیک‌ها می‌توانند با بیماری‌های جدی‌تری مانند بیماری هانتینگتون یا بیماری کروتزفلد جاکوب ارتباط داشته باشند. عوامل خطر تیک عصبی عبارت‌اند از:

• ژنتیک: تیک‌های عصبی معمولا در خانواده‌ها رخ می‌دهند. بنابراین ممکن است یک پایه ژنتیکی برای آن وجود داشته باشد.
• جنسیت: مردان بیشتر از زنان به تیک عصبی مبتلا می‌شوند.

عوارض تیک عصبی

تیک عصبی در افراد و به‌ویژه کودکان با عوارض مختلفی همراه است که برخی از این عوارض عبارت‌اند از:

• اضطراب
• بیش فعالی
• افسردگی
• اختلال طیف اتیسم
• مشکلات یادگیری
• اختلال وسواس فکری- عملی
• مشکلات گفتاری و زبانی
• مشکلات خواب

بنابراین، از میان دلایل و علائم افسردگی در نوجوانان می‌توان به تیک عصبی به‌عنوان یکی از علل افسردگی اشاره کرد. از سوی دیگر، تیک عصبی می‌تواند در عزت نفس پایین در کودکان و نوجوانان نقش داشته باشد و موجب خودانگاره منفی در آن‌ها شود. مطالعات نشان می‌دهند کودکان مبتلا به سندرم توره یا هر نوع اختلال تیک عصبی مزمن، کیفیت زندگی و عزت نفس پایین‌تری نسبت به کودکان دیگر دارند.

علاوه بر این، افراد مبتلا به سندرم توره اغلب مشکلاتی مثل اختلال کمبود توجه- بیش فعالی، اضطراب و مشکلاتی در عملکرد اجتماعی را نیز تجربه می‌کنند. در این شرایط، دریافت مشاوره تلفنی روانشناسی مجموعه کلبه سلامتی می‌تواند در کاهش عوارض روانشناختی تیک عصبی بسیار کمک‌کننده باشد.

تشخیص تیک عصبی

تیک عصبی را می‌توان بر اساس علائم و نشانه‌ها تشخیص داد. برای تشخیص این اختلال، سن کودک باید در شروع علائم زیر 18 سال باشد. از سوی دیگر، علائم نباید ناشی از بیماری‌ها یا داروها باشد. معیارهای مورداستفاده برای تشخیص اختلال تیک گذرا، وجود یک یا چند تیک است که کمتر از 12 ماه متوالی رخ دهند. اختلالات تیک حرکتی یا صوتی مزمن نیز در صورتی تشخیص داده می‌شوند که یک یا چند تیک به شکل تقریبا روزانه بیشتر از 12 ماه متوالی وجود داشته باشند. افرادی که به اختلال تیک مزمن مبتلا هستند اما به سندرم توره مبتلا نیستند، تیک حرکتی یا صوتی دارند و نه هر دو را.

از سوی دیگر، سندرم توره زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد هم تیک حرکتی و هم تیک صوتی را تقریبا هر روز به مدت 12 ماه متوالی یا بیشتر تجربه کند. اکثر کودکانی که تشخیص این اختلال را دریافت می‌کنند زیر 11 سال سن دارند. در اغلب موارد، سایر مشکلات رفتاری نیز وجود دارند. برای رد سایر علل تیک پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• آزمایش خون
• اسکن ام آر آی یا سایر آزمایش‌های تصویربرداری دیگر

درصورتی‌که شما یا یکی از فرزندتان، علائم تیک عصبی را تجربه می‌کنید، مشاوره پزشکی تلفنی به شما کمک می‌کند که از شرایط سلامتی خود یا فرزندتان آگاه شوید و در صورت نیاز برای آزمایش‌های لازم اقدام کنید.

درمان تیک عصبی و مقابله با این اختلال

درمان تیک عصبی به نوع و شدت اختلال بستگی دارد. در بسیاری از موارد، تیک‌ها خودبه‌خود و بدون درمان برطرف می‌شوند. تیک‌های شدیدی که در زندگی روزمره مشکل ایجاد می‌کنند ممکن است با درمان‌ها، داروها یا تحریک عمیق مغز درمان شوند.

درمان

برخی از انواع درمان شناختی رفتاری می‌تواند به افراد در مدیریت ناراحتی ناشی از تیک عصبی کمک کند. برخی از روش‌های درمانی که به افراد در کنترل تیک‌ها و کاهش وقوع آن‌ها کمک کند عبارت‌اند از:

• پیشگیری از مواجهه و پاسخ (ERP): نوعی درمان شناختی رفتاری است که به افراد کمک می‌کند تا برای پیشگیری از تیک عصبی، به تمایلات ناخوشایند قبل از تیک عادت کنند.
• درمان وارونه‌سازی عادت: این درمان به افراد مبتلا به تیک عصبی آموزش می‌دهد تا با انجام برخی حرکات با تیک‌ها رقابت کنند. در این صورت، تیک نمی‌تواند اتفاق بیفتد.

دارو

برای درمان تیک عصبی می‌توان از دارو به‌تنهایی یا همراه با درمان‌های دیگر استفاده کرد. دارو معمولا فراوانی تیک را کاهش می‌دهد اما به‌طور کامل علائم را از بین نمی‌برد. داروهایی که معمولا برای تیک عصبی تجویز می‌شوند عبارت‌اند از:

• داروهای ضدتشنج
• تزریق بوتاکس
• شل‌کننده‌های عضلانی
• داروهایی که با دوپامین تداخل دارند

سایر داروها می‌توانند به کاهش علائم اختلالات همراه با تیک عصبی کمک کنند. برای مثال، داروی ضدافسردگی را می‌توان برای کاهش علائم اضطراب و اختلال وسواس فکری- عملی تجویز کرد. پزشکان متخصص مجموعه کلبه سلامتی با ارائه مشاوره تلفنی پزشکی رایگان می‌توانند داروهای لازم برای تیک عصبی را تجویز کنند و به‌این‌ترتیب به کاهش علائم این اختلال کمک کنند.

تحریک عمیق مغز

تحریک عمیق مغز (DBS) یک روش درمان برای سندرم توره است و زمانی از آن استفاده می‌شود که سایر درمان‌ها موثر نباشند و اختلال نیز بر کیفیت زندگی افراد تاثیر گذاشته باشد. DBS شامل قرار دادن یک دستگاه با باتری در مغز است. با استفاده از این روش، نواحی خاصی از مغز که حرکت را کنترل می‌کنند با تکانه‌های الکتریکی تحریک می‌شوند و درنتیجه، تیک کاهش پیدا می‌کند.

نکات مقابله و خودیاری

برخی از تغییرات مرتبط با سبک زندگی می‌تواند تعداد دفعات تیک را کاهش دهد. آن‌ها عبارت‌اند از:

• اجتناب از استرس و اضطراب
• خواب کافی

تماس با دوستان و دیگران برای دریافت کمک و حمایت نیز اهمیت زیادی دارد. از سوی دیگر، به یاد داشته باشید که تیک‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابند یا به‌طورکلی رفع می‌شوند. همچنین، اگر فرزندتان به تیک عصبی دچار است، لازم است بدانید علاوه بر مشاوره تلفنی روانشناسی، استفاده از راهکارهای زیر نیز کمک بسیار زیادی به او می‌کند:

• در مورد تیک عصبی به معلمان، مراقبان و سایر کسانی که کودک را می‌شناسند، توضیح دهید.
• با تشویق به انجام کارهای موردعلاقه و دوست‌یابی به تقویت عزت نفس فرزندتان کمک کنید.
• زمان‌هایی که تیک رخ می‌دهد را نادیده بگیرید و از تذکر دادن به فرزندتان خودداری کنید.

درنهایت، تیک عصبی به دو نوع حرکتی و صوتی تقسیم می‌شود که شدت آن در هر فردی متفاوت است. شدیدترین نوع این اختلال، سندرم توره است که شیوع کمتری نسبت به سایر تیک‌های عصبی دارد. برای تشخیص تیک عصبی به علائم و نشانه‌ها توجه می‌شود که در برخی مواقع و برای رد سایر علل پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری ازجمله آزمایش خون را نیز تجویز کند. روش‌های درمانی مختلفی برای تیک وجود دارد که نوع درمان بسته به شرایط بیمار مشخص می‌شود. اگر شما یا فرزندتان به تیک عصبی دچار هستید یا می‌خواهید در این مورد اطلاعات بیشتری کسب کنید، مشاوره تلفنی پزشکی رایگان مجموعه کلبه سلامتی می‌تواند در این شرایط برای شما بسیار مفید باشد و به شما کمک کند که در اسرع وقت از شرایط سلامتی خود یا فرزندتان آگاه شوید.