تقریبا از هر زوج، یک زوج نابارور است، به این معنی که آن‌ها پس از یک سال یا بیشتر از یک سال داشتن رابطه جنسی محافظت نشده نتوانسته‌اند بچه‌دار شوند. در نیمی از این موارد ناباروری، مردان حداقل نقشی جزئی دارند. ناباروری مردان می‌تواند ناشی از عللی مثل تولید کم اسپرم، عملکرد غیرطبیعی اسپرم یا انسدادهایی باشد که از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری می‌کنند. بیماری‌ها، آسیب‌ها و سبک زندگی نیز می‌توانند در این مسئله نقش قابل‌توجهی داشته باشند. اگرچه ناتوانی در بچه‌دار شدن می‌تواند استرس و اضطراب بسیار زیادی را ایجاد کند اما برای این مسئله روش‌های درمانی متعددی نیز وجود دارد. در ادامه با نشانه‌ها، علل و درمان ناباروری مردان بیشتر آشنا می‌شوید.

نشانه‌های ناباروری مردان

نشانه اصلی ناباروری مردان، ناتوانی در بچه‌دار شدن است و ممکن است علائم واضح دیگری در این زمینه وجود نداشته باشد. بااین‌حال، در برخی موارد، یک مشکل زمینه‌ای مانند بیماری ارثی، عدم تعادل هورمونی، اتساع وريدهای خارج کننده خون از بیضه‌ها (واریکوسل) یا شرایطی که مانع عبور اسپرم می‌شود منجر به ایجاد برخی علائم و نشانه‌ها می‌شود. علائم و نشانه‌هایی که ممکن است تجربه کنید عبارت‌اند از:

• مشکلات عملکرد جنسی: برای مثال، مشکل در انزال یا انزال حجم کمی از مایع، کاهش میل جنسی یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ)
• درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
• عفونت‌های تنفسی مکرر
• ناتوانی در بویایی
• بزرگ شدن پستان مردانه (ژنیکوماستی)
• کاهش موهای صورت یا بدن یا تجربه علائم دیگر ناهنجاری کروموزومی یا هورمونی
• تعداد کمتر از نرمال اسپرم

علل ناباروری مردان

باروری مردان یک فرایند پیچیده است و اگر بخواهید همسرتان را باردار کنید لازم است موارد زیر اتفاق بیفتد:

• باید اسپرم سالم تولید کنید. این امر در ابتدا به معنی رشد و تشکیل اندام‌های تناسلی مردان در دوران بلوغ است. برای اینکه توانایی باروری داشته باشید حداقل یکی از بیضه‌های شما لازم است به‌درستی کار کند و بدنتان باید تستوسترون و هورمون‌های دیگر را تولید کند و همچنین تولید اسپرم را تحریک و حفظ کند.
• اسپرم باید به مایع منی منتقل شود. به‌محض اینکه اسپرم‌ها در بیضه تولید می‌شوند لوله‌های ظریفی آن‌ها را به منی می‌رساند. سپس لازم است اسپرم از آلت تناسلی خارج شود.
• اسپرم کافی باید در مایع منی وجود داشته باشد. اگر تعداد اسپرم در مایع منی کم باشد، احتمال بارور شدن تخمک همسر کاهش پیدا می‌کند.
• اسپرم باید عملکرد مناسب و توانایی حرکت داشته باشد. اگر عملکرد یا حرکت اسپرم غیرطبیعی باشد، ممکن است نتواند به تخمک همسر برسد یا در آن نفوذ کند.

مشاوره پزشکی رایگان

ثبت درخواست

عوامل پزشکی ناباروری مردان

ناباروری مردان در برخی موارد می‌تواند ناشی از مشکلات پزشکی باشد که در ادامه با این مشکلات آشنا می‌شوید.

• واریکوسل: واریکوسل به معنی تورم وریدهایی است که بیضه را تخلیه می‌کنند. شایع‌ترین علت بازگشت‌پذیر ناباروری در مردان، واریکوسل است. اگرچه علت دقیق این مسئله هنوز مشخص نیست اما ممکن است جریان غیرطبیعی خون در آن نقش داشته باشد. واریکوسل باعث کاهش کمیت و کیفیت اسپرم می‌شود.
• عفونت: برخی عفونت‌ها می‌توانند در تولید یا سلامت اسپرم تداخل ایجاد کنند یا ممکن است باعث زخم‌هایی شوند که مانع عبور اسپرم می‌شوند. ازجمله این موارد می‌توان به التهاب اپیدیدیم و بیضه و برخی عفونت‌های مقاربتی ازجمله سوزاک یا HIV اشاره کرد. اگرچه برخی عفونت‌ها می‌توانند به بیضه‌ها آسیب دائمی بزنند اما در اغلب موارد می‌توان اسپرم را بازیابی کرد.
• مشکلات انزال: انزال پس‌رونده زمانی رخ می‌دهد که منی به‌جای خروج از آلت تناسلی در حین ارگاسم وارد مثانه می‌شود. بیماری‌های مختلفی می‌توانند موجب انزال پس‌رونده شوند که از میان آن‌ها می‌توان به دیابت، آسیب‌های ستون فقرات، برخی داروها، جراحی مثانه، پروستات یا مجاری ادرار اشاره کرد.
• آنتی‌بادی‌هایی که به اسپرم‌ها حمله می‌کنند: آنتی‌بادی‌های ضد اسپرم، سلول‌های سیستم ایمنی هستند که اسپرم را به‌اشتباه مهاجم مضر شناسایی می‌کنند و سعی می‌کنند آن را از بین ببرند.
• تومورها: سرطان‌ها و تومورهای غیر بدخیم می‌توانند اندام‌های تناسلی مردان را مستقیما از طریق غدد تولیدکننده هورمون‌های مرتبط با تولیدمثل ازجمله غده هیپوفیز یا به دلایل نامشخص تحت تاثیر قرار دهند. در برخی موارد نیز ممکن است، جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی برای درمان تومورها موجب ناباروری مردان شوند.
• بیضه نزول‌نکرده: این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که در طول رشد جنین، یک یا هر دو بیضه به درون کیسه بیضه وارد نمی‌شوند و در شکم می‌مانند. مردانی که این مسئله را تجربه کرده‌اند بیشتر احتمال دارد دچار ناباروری شوند.
• عدم تعادل هورمونی: ناباروری در برخی موارد می‌تواند نتیجه اختلال در بیضه‌ها یا ناهنجاری‌هایی باشد که بر سایر سیستم‌های هورمونی مثل هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوی تاثیر می‌گذارند. تستوسترون پایین و دیگر مشکلات هورمونی برخی از این علل زمینه‌ای هستند.
• نقص لوله‌های انتقال‌دهنده اسپرم: لوله‌های متعددی اسپرم‌ها را حمل می‌کنند. آن‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ازجمله آسیب ناخواسته ناشی از جراحی، ابتلا به عفونت در گذشته یا رشد غیرطبیعی مثل فیبروز کیستیک یا بیماری‌های ارثی مشابه مسدود شوند.
• نقص‌های کروموزومی: اختلالات ارثی مثل سندرم کلاین فلتر که مرد مبتلا به آن با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y (به‌جای یک کروموزوم X و یک کروموزوم Y) متولد می‌شود باعث رشد غیرطبیعی اندام‌های تناسلی مردان می‌گردد. سایر بیماری‌های ژنتیکی مرتبط با ناباروری شامل فیبروز کیستیک و سندرم کالمن است.
• مشکلات مرتبط با مقاربت جنسی: این مشکلات شامل اختلال نعوظ، انزال زودرس، مقاربت دردناک، ناهنجاری‌های آناتومیک مثل تشکیل نابجای سوراخ آلت تناسلی در قسمت پایین مجرای ادراری (هیپوسپادیاس) یا مشکلات روان‌شناختی یا مرتبط با رابطه می‌شوند که می‌توانند منجر به اختلال در رابطه جنسی شوند.
• بیماری سلیاک: بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی است که در اثر حساسیت به پروتئین موجود در گندم به نام گلوتن ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند در ناباروری مردان نقش داشته باشد که در این موارد ممکن است پس از اتخاذ رژیم بدون گلوتن، باروری مردان بهبود پیدا کند.
• برخی داروها: درمان جایگزینی تستوسترون، مصرف طولانی‌مدت استروئیدهای آنابولیک، داروهای درمان سرطان (شیمی‌درمانی)، برخی داروهای زخم معده، برخی داروهای آرتروز و برخی داروهای دیگر می‌توانند در تولید اسپرم اختلال ایجاد کنند و احتمال باروری مردان را کاهش دهند.
• سابقه جراحی: برخی جراحی‌ها ممکن است از وجود اسپرم در انزال جلوگیری کنند که از میان آن‌ها می‌توان به وازکتومی، جراحی بیضه، جراحی پروستات و جراحی‌های بزرگ شکمی که برای سرطان‌های بیضه و راست‌روده انجام می‌شوند اشاره کرد.

عوامل محیطی ناباروری مردان

مواجهه بیش‌ازحد با برخی عناصر محیطی می‌تواند احتمال ناباروری مردان را افزایش دهد که در ادامه با این عوامل محیطی آشنا می‌شوید.

• مواد شیمیایی صنعتی: تماس طولانی‌مدت با برخی مواد شیمیایی ازجمله آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، حلال‌های آلی و مواد رنگ‌آمیزی می‌تواند در کاهش تعداد اسپرم‌ها نقش داشته باشد.
• تماس با فلزات سنگین: تماس با سرب یا سایر فلزات سنگین نیز می‌تواند در ناباروری نقش داشته باشد.
• اشعه: قرار گرفتن در معرض اشعه نیز می‌تواند تولید اسپرم را کاهش دهد. بااین‌حال، در اغلب موارد این امر به حالت عادی بازمی‌گردد. اگر مواجهه با دوز زیاد اشعه اتفاق بیفتد ممکن است تولید اسپرم به‌صورت همیشگی کاهش پیدا کند.
• گرم شدن بیش‌ازحد بیضه‌ها: دمای بالا می‌تواند تولید و عملکرد اسپرم‌ها را مختل کند. اگرچه مطالعات در این مورد محدود هستند اما استفاده مکرر از سونا یا وان آب گرم ممکن است به‌طور موقت تعداد اسپرم‌های شما را کاهش دهد.
• نشستن طولانی‌مدت، پوشیدن لباس‌های تنگ یا کار طولانی‌مدت با لپ‌تاپ نیز ممکن است دمای کیسه بیضه را افزایش دهد و تولید اسپرم را کمی کاهش دهد. بااین‌حال، تحقیقات هنوز به نتیجه قطعی در این مورد نرسیده‌اند.

عوامل مرتبط با سبک زندگی

برخی دیگر از علل ناباروری مردان عبارت‌اند از:

• مصرف مواد مخدر: استروئیدهای آنابولیک که برای تحریک قدرت و رشد ماهیچه‌ها استفاده می‌شوند می‌توانند موجب کوچک شدن بیضه‌ها و کاهش تولید اسپرم‌ها شوند.
• مصرف الکل: نوشیدن الکل می‌تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد، منجر به اختلال نعوظ شود و تولید اسپرم را کم کند. بیماری کبدی ناشی از نوشیدن بیش‌ازحد الکل نیز می‌تواند در ناباروری مردان نقش داشته باشد.
• مصرف تنباکو: ممکن است تعداد اسپرم مردانی که سیگار می‌کشند کمتر از تعداد اسپرم مردانی باشد که سیگار مصرف نمی‌کنند. دود سیگار نیز می‌تواند بر باروری مردان تاثیر بگذارد.
• وزن: چاقی می‌تواند باروری را به روش‌های مختلف مختل کند. برای مثال، چاقی می‌تواند بر خود اسپرم تاثیر مستقیم بگذارد یا باعث تغییراتی هورمونی شود که درنهایت منجر به ناباروری مردان گردد.

عوارض ناباروری مردان

ناباروری مردان می‌تواند منجر به عوارض زیر شود:

• استرس و مشکلات مرتبط با رابطه به دلیل ناتوانی در بچه‌دار شدن
• استفاده از روش‌های درمان ناباروری گران‌قیمت
• افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه، ملانوما، سرطان روده بزرگ و سرطان پروستات

پیشگیری از ناباروری مردان

اگرچه نمی‌توان همیشه از ناباروری پیشگیری کرد اما رعایت برخی نکات به شما کمک می‌کند که از برخی علل شناخته‌شده ناباروری جلوگیری کنید. در ادامه با این نکات آشنا می‌شوید.

• سیگار نکشید.
• از نوشیدن الکل اجتناب کنید.
• از مصرف مواد مخدر خودداری کنید.
• وزن سالم داشته باشید.
• وازکتومی را انجام ندهید.
• از مواردی که منجر به مواجهه طولانی‌مدت بیضه‌ها با گرما می‌شود خودداری کنید.
• استرس خود را کاهش دهید.
• از تماس با آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین و سایر سموم اجتناب کنید.

اگر در زمینه ناباروری نیاز به دریافت مشاوره پزشکی یا روانشناسی دارید می توانید از خدمات مشاوره تلفنی رایگان کلبه سلامتی نیز استفاده کنید و بدون محدودیت با مجموعه وسیعی از پزشکان و روانشناسان تماس بگیرید.

درمان ناباروری مردان

در حال حاضر، هیچ درمانی برای بهبود کیفیت اسپرم مردان وجود ندارد. بااین‌حال، روش‌های درمانی متعددی وجود دارند که می‌توانند احتمال بارداری را با استفاده از کیفیت کنونی اسپرم‌ها افزایش دهند. در ادامه با روش‌های درمان ناباروری مردان آشنا می‌شوید.

جراحی

همانطور که مطرح شد واریکوسل می‌تواند موجب ناباروری شود اما این بیماری را می‌توان با جراحی درمان کرد. لوله‌های درون دستگاه تناسلی مردان که اسپرم را منتقل می‌کنند، می‌توانند در اثر آسیب یا وازکتومی مسدود شوند. در برخی موارد، می‌توان این انسداد را با جراحی رفع کرد. از سوی دیگر، اگر این جراحی موثر نباشد ممکن است عمل جراحی دیگری به نام آسپیراسیون اسپرم از اپیدیدیم به‌صورت زیرپوستی (ISCI) انجام شود. در این روش، با استفاده از بی‌حسی موضعی و سپس یک سوزن، اسپرم از اپیدیدیم برداشته می‌شود و از آن برای بارداری با میکرواینجکشن استفاده می‌شود.

هورمون درمانی

غده هیپوفیز، هورمونی به نام گنادوتروپین را ترشح می‌کند که این هورمون در تحریک تولید اسپرم نقش دارد. در برخی موارد، ناباروری مردان به دلیل سطح ناکافی این هورمون‌ها ایجاد می‌شود. مصرف این هورمون‌ها به‌عنوان دارو می‌تواند تولید اسپرم را افزایش دهد.

تلقیح مصنوعی

در این روش مایع منی جمع‌آوری و سپس از طریق دهانه رحم به رحم همسر وارد می‌شود. این روش درمان زمانی انتخاب می‌شود که:

• غلظت اسپرم در مایع منی مرد کم است.
• مرد دچار مشکلات عملکردی مانند ناتوانی جنسی است.
• مایع منی مرد حاوی آنتی‌بادی‌هایی علیه اسپرم است.
• مخاط دهانه رحم زن در انتقال اسپرم مشکل ایجاد می‌کند.

لقاح آزمایشگاهی (IVF)

لقاح آزمایشگاهی در خارج از بدن انسان انجام می‌شود. در این روش، اسپرم جمع‌آوری می‌شود و در دستگاه انکوباتور قرار می‌گیرد. از سوی دیگر، زن تحت القاء تخمک‌گذاری قرار می‌گیرد و تخمک‌های او جمع‌آوری می‌شوند. این کار از طریق واژن و تحت کنترل سونوگرافی انجام می‌گردد. تخمک‌ها و اسپرم‌های جمع‌آوری‌شده ترکیب می‌شوند و در دستگاه انکوباتور قرار می‌گیرند. سپس، تخمک‌های بارورشده تبدیل به جنین می‌شوند و از طریق لوله نازکی وارد رحم می‌شوند و در رحم زن کاشته می‌شوند.

آسپیراسیون اسپرم از اپیدیدیم به‌صورت زیرپوستی (ISCI)

گاهی اوقات، تعداد اسپرم در مایع منی برای انجام IVF کافی نیست. در این شرایط می‌توان از آسپیراسیون اسپرم از اپیدیدیم به‌صورت زیرپوستی استفاده کرد. در این روش، تخمک‌ها از تخمدان‌های زن خارج می‌شوند و به هر یک از آن‌ها یک اسپرم تزریق می‌شود. تخمک‌های بارورشده به جنین تبدیل می‌شوند و سپس در زمان مناسب به رحم انتقال داده می‌شوند.

درنهایت، پی بردن به این مسئله که نابارور هستید می‌تواند تجربه‌ای تکان‌دهنده و ناراحت‌کننده باشد. طبیعی است که در این شرایط دچار استرس و ناراحتی زیادی شوید. بااین‌حال، لازم است بدانید با توجه به پیشرفت‌های موجود در روش‌های پزشکی، ناباروری مردان در بسیاری از موارد قابل‌درمان است. بنابراین، در این شرایط، حتما با یک پزشک مشورت کنید و سعی کنید از اعضای خانواده، دوستان و آشنایان خود حمایت دریافت کنید.