عوامل ایجادکننده اگزما پوستی مانند هوای زمستان و روزهای داغ تابستان معمولا دستان شما را هدف قرار می‌دهند. اگزمای دست می‌تواند به‌شدت خارش‌آور و دردناک باشد، پوست دست را خشک و حتی باز و بسته کردن آن را دچار مشکل کند. به همین دلیل، مهم است که از علائم و علل این مسئله آگاه باشید و بتوانید از آن پیشگیری کنید. در این مقاله با اگزما دست بیشتر آشنا خواهید شد.

اگزما دست چیست و چه علائمی دارد؟

اگزما دست که به‌عنوان درماتیت دست نیز شناخته می‌شود یک بیماری پوستی رایج است که ژنتیک، مواد حساسیت‌زا و مواد تحریک‌کننده در بروز علائم آن نقش دارند. اگزما دست، اغلب افرادی را مبتلا می‌کند که با مواد تحریک‌کننده زیاد سروکار دارند. برای مثال، افرادی که کارشان با تمیز کردن، آرایشگری، مراقبت‌های بهداشتی و کارهای مکانیکی مرتبط است، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

اگزما دست مسری نیست و نمی‌توانید آن را از شخص دیگری بگیرید یا آن را به شخص دیگری بدهید. بااین‌حال، علائم اگزما دست می‌تواند بر عزت‌نفس و توانایی شما در انجام کارها تاثیر بگذارد. اگزما دست باعث خارش پوست و قرمز یا قهوه‌ای شدن آن می‌شود. علائم این بیماری عبارت است از:

• درد
• سوزش
• خشکی، لایه‌لایه و پوسته‌پوسته شدن
• تورم
• ترک
• تاول
• چرک
• خون‌ریزی

از سوی دیگر، لازم است بدانید اگزما دست در بارداری عموما هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک نیست و معمولا بعد از بارداری برطرف می‌شود. همچنین، اگر می‌خواهید مشاوره پوست و مو رایگان دریافت کنید می‌توانید از خدمات مشاوره پزشکی تلفنی رایگان استفاده کنید که مانند مشاوره تلفنی رایگان بسیار به‌صرفه است.

اگزما دست چند نوع است؟

بسته به علت، چند نوع اگزما می‌تواند دستان شما را تحت تاثیر قرار دهد. انواع رایج اگزما پوست دست عبارت‌اند از:

• درماتیت تماسی تحریکی (اگزمای تحریکی) هنگامی اتفاق می‌افتد که با ماده‌ای تماس داشته باشید که پوست شما را تحریک می‌کند، مانند گردوغبار یا مواد شیمیایی. حتی ممکن است پس از شستن زیاد دست‌ها نیز به این نوع اگزما مبتلا شوید. این موارد می‌توانند در موانع محافظتی پوست شما مشکل ایجاد کنند و منجر به اگزما شوند.
• درماتیت تماسی آلرژیک (اگزمای آلرژیک) در اثر واکنش آلرژیک به ماده‌ای در محیط ایجاد می‌شود. علت اگزمای دست در این شرایط معمولا شامل فلز نیکل، عطر، رزین و برخی گیاهان است.
• درماتیت دیشیدروتیک (اگزمای پومفولیکس) باعث ایجاد تاول‌های آبکی خارش‌دار، معمولا در کف دست و کناره‌های انگشتان می‌شود. ممکن است علاوه بر ابتلا به این نوع اگزما، در نواحی دیگر بدن خود، نوع دیگری از اگزما مثل اگزمای کف پا را نیز تجربه کنید. درماتیت دیشیدروتیک قبل از 40 سالگی بیشتر دیده می‌شود و ممکن است به‌صورت چرخه‌ای اتفاق بیفتد. پزشکان مطمئن نیستند که چه عاملی باعث این نوع اگزما دست می‌شود اما مواردی مانند فلزات، آلرژی‌ها، استرس، گرما و تعریق می‌توانند وضعیت بیماری را بدتر کنند.

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید؟

اگر علائم زیر را تجربه می‌کنید به‌احتمال‌زیاد به اگزما دست مبتلا هستید و لازم است به پزشک مراجعه کنید تا او داروی اگزمای دست را تجویز کند:

• علائم شما آن‌قدر ناراحت‌کننده هستند که نمی‌توانید به‌خوبی بخوابید یا در انجام کارهای روزمره با مشکل مواجه شده‌اید.
• پوستتان دردناک شده است.
• به این مسئله مشکوک هستید که به بیماری پوستی مبتلا شده‌اید.
• کارهای مراقبت از خود را انجام داده‌اید اما علائم و نشانه‌ها همچنان پابرجا هستند.

عوامل خطر اگزما دست شامل چه مواردی است؟

عوامل خطر اگزما دست عبارت‌اند از:

• سن. اگزمای انگشتان دست می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما درماتیت آتوپیک (اگزما) معمولا از نوزادی شروع می‌شود.
• آلرژی و آسم. افرادی که سابقه شخصی یا خانوادگی اگزما، آلرژی، تب یونجه یا آسم دارند، بیشتر در معرض اگزما دست هستند.
• شغل. افرادی که به‌واسطه شغلشان در تماس با فلزات خاص، حلال‌ها یا مواد تمیزکننده هستند، احتمال ابتلای آن‌ها به اگزما پوستی دست بیشتر است.

اگزما دست چگونه درمان می‌شود؟

بهترین درمان اگزما دست، اجتناب از عواملی است که باعث تحریک آن می‌شوند. با دانستن اینکه چه عواملی در خانه یا محیط کار باعث علائم بیماری شده‌اند می‌توانید مراقبت بیشتری از پوست خود داشته باشید. مهم‌ترین موضوع در این زمینه این است که ثابت‌قدم باشید و یک روال روزانه برای مراقبت از پوست خود و درمان اگزمای کف دست داشته باشید.

اگر بر این باور هستید که ماده‌ای در خانه یا محل کار باعث اگزما انگشتان دست شما شده است، پزشک می‌تواند تست پچ (patch test) انجام دهد تا ببیند کدام ماده حساسیت‌زا یا محرک ممکن است عامل بیماری باشد. پزشک همچنین می‌تواند اقداماتی که ممکن است در اگزمای دست شما موثر باشند را تشخیص دهد و به شما کمک کند راه‌هایی برای اصلاح یا جلوگیری از آن‌ها پیدا کنید و همچنین پماد برای اگزمای دست را تجویز کند. برخی از کارهایی که می‌توانید در خانه برای کنترل اگزما پوست دست خود انجام دهید عبارت‌اند از:

• اگر می‌خواهید دستان خود را تمیز کنید، آن‌ها را با آب ولرم (نه گرم) و پاک‌کننده بدون عطر بشویید.
• یکی از دیگر راه‌های درمان خانگی اگزمای دست این است که دست‌ها را به‌آرامی خشک کنید و بلافاصله پس از شستن دست‌ها از مرطوب‌کننده استفاده کنید.
• موثرترین مرطوب‌کننده‌ها، آن‌هایی هستند که محتوای روغنی بیشتری دارند (مانند پمادها و کرم‌ها). یک مرطوب‌کننده را همیشه نزدیک سینک ظرفشویی بگذارید و بعد از شستن دست‌ها از آن استفاده کنید.
• اگر ضدعفونی کردن دست‌هایتان مهم نیست از روش شستشوی بدون آب استفاده کنید: از همان پاک‌کننده اما بدون آب استفاده کنید و سپس بعد از پایان کار، پاک‌کننده را به‌آرامی از روی دستتان پاک کنید.
• از تمیزکننده‌هایی که نیاز به آب ندارند و همچنین از پاک‌کننده‌های ضدباکتری که اغلب حاوی الکل و برخی حلال‌ها هستند اجتناب کنید.
• برای انجام کارهای خانه از دستکش‌های نخی استفاده کنید. وقتی دستکش‌هایتان کثیف شدند آن‌ها را با استفاده از شوینده بدون عطر و بدون رنگ بشویید.
• اگر به اگزما ناخن دست و اگزما سر انگشتان دست مبتلا نیستید، می‌توانید نوک دستکش‌های نخی خود را ببرید تا در هوای گرم، پوشیدن آن‌ها راحت‌تر باشد.
• هنگام انجام کارهایی که باعث خیس شدن دست‌های شما می‌شوند از ترکیب دستکش وینیل و دستکش آستر نخی استفاده کنید. پس‌ازآن، حتما دستکش‌های خود را از داخل بشویید و بگذارید تا خشک شوند. اگر در دستکشتان آب رفت، فورا آن را دربیاورید، دست‌ها را خشک کنید و از یک دستکش جدید استفاده کنید.
• اگر با مواد غذایی‌ای مانند سیب‌زمینی، پیاز، فلفل، گوشت یا میوه‌های اسیدی (مانند گوجه‌فرنگی یا مرکبات) کار می‌کنید، از دستکش‌های یک‌بارمصرف استفاده کنید تا پس از پایان کار بتوانید آن را دور بیندازید. این امر به‌خصوص در موارد اگزمای دست خانم ‌ها ضروری است.
• از شخص دیگری بخواهید موهای شما را شامپو بزند یا خودتان آن را با استفاده از دستکش محافظتی (وینیل ضدآب با آستر نخی) شامپو بزنید. همچنین، ته دستکش خود نوار لاستیکی ببندید تا مانع رفتن آب به داخل دستکش شوید.
• هنگام انجام کارهای خانه و قبل از شستن و خشک کردن دست، انگشترتان را دربیاورید، زیرا محرک‌های اگزما دست می‌توانند در زیر آن گیر بیفتند. همچنین، انگشترهای خود را مرتبا تمیز کنید.
• ظرف و لباس را با دست نشویید و در عوض از ماشین ظرفشویی و ماشین لباسشویی استفاده کنید. اگر امکان استفاده از این ماشین‌ها وجود ندارد، شستشوی ظرف و لباس را زیر آب روان انجام دهید و از فرچه دسته‌بلند استفاده کنید تا از آسیب رساندن آب گرم به پوست خود جلوگیری کنید.
• پس از برطرف شدن اگزما سر انگشت، پزشک ممکن است از شما بخواهد شب‌ها به دستان خود وازلین برای اگزما بزنید و دستکش بپوشید. در این شرایط، از همان دستکش، بارها و بارها استفاده کنید تا در حین پوشیدن آن، همچنان وازلین جذب دستان شما شود و درنتیجه رطوبت دستانتان حفظ شود.

برخی از کارهای مهمی که می‌توانید در محل کار برای درمان اگزمای پوست دست انجام دهید، شامل موارد زیر هستند:

1. از تماس با مواد حساسیت‌زا یا تحریک‌کننده در محل کار اجتناب کنید. این مواد شامل پاک‌کننده‌های دست صنعتی یا پاک‌کننده‌های ضدآب و ضدباکتری هستند. این مواد غالبا حاوی موادی مانند الکل و برخی حلال‌های مضر هستند.
2. از دستان خود در محل کار با ترکیبی از دستکش‌های صنعتی وینیل یا نئوپرن و دستکش آستر نخی محافظت کنید. اگر دستکش‌های وینیل یا آستر نخی شما یک‌بارمصرف نیستند آن‌ها را مرتب بشویید.
3. همیشه پاک‌کننده دست، مرطوب‌کننده و داروی شخصی خود را هرکجا که می‌روید همراه داشته باشید.
4. لباس‌ها، وسایل محافظت‌کننده، ابزار و سطوح کار خود را به‌طور مرتب تمیز کنید.
5. برای جلوگیری از تحریک ناشی از مواد حساسیت‌زا یا مواد شیمیایی، زخم‌های روی دست (حتی جراحات جزئی) را درمان و آن‌ها را باندپیچی کنید.

از سوی دیگر، اگر می‌خواهید مرطوب‌کننده مناسب را انتخاب کنید لازم است بدانید هرچه آب بیشتری در لوسیون یا مرطوب‌کننده وجود داشته باشد، احتمال بدتر شدن اگزما دست شما بیشتر است. مرطوب‌کننده‌ها معمولا بیش از روغن حاوی آب هستند و در صورت تبخیر آب می‌توانند پوست را خشک کنند. بهترین مرطوب‌کننده برای اگزمای دست، یک پماد چرب مانند وازلین است. حتما برچسب محصولات را بخوانید تا ببینید کدام مرطوب‌کننده، کمترین مقدار آب را دارد. توجه به این امر در اگزما دست کودک نیز اهمیت دارد.

از مرطوب‌کننده و پماد اگزمای دست را بلافاصله پس از استحمام و هر بار که دست خود را می‌شویید، استفاده کنید. به یاد داشته باشید که ممکن است چند ماه طول بکشد تا اگزما دست درمان شود. حتی اگر دستان شما بدون اگزما به نظر برسد، بعضی‌اوقات باید مراقبت از آن‌ها را ادامه دهید تا از بازگشت علائم جلوگیری کنید.

درنهایت، همانطور که مطرح شد اگزما دست یک مشکل پوستی رایج است که با علائمی مانند خارش، درد و خونریزی بر روی پوست دست مشخص می‌شود. عوامل مختلفی باعث این بیماری می‌شوند که مراجعه به پزشک به تشخیص علت و طرح‌ریزی درمان آن کمک می‌کند. همچنین مهم است در خانه و محل کار نیز برخی اصول را رعایت کنید تا بتوانید با اگزمای دست خود مقابله کنید.