توت فرنگی

توت‌فرنگی  با نام‌های: چیلک یا چیالک جنگلی، چَلَم و شالکَه گیاهی نهان‌دانه از تیرهٔ گل سرخ است. رشد این گیاه علفی پایا در آب و هوای معتدل گرم و در بستر غنی از گیاخاک و خاک اسیدی بسیار خوب است. گل‌های توت‌فرنگی نسبت به سرما به شدت حساس هستند ولی عطر و طعم نهنج قسمت خوراکی گیاه با انجماد از بین نمی‌رود. توت فرنگی به‌دلیل دارا بودن فیتو کمیکال، اثرات مثبت بسیاری بر روی مغز می‌گذارد و می‌تواند اثرات نامطلوب پیری بر مغز را کاهش دهد.

توت‌فرنگی میوه‌ای نسبتاً جدید است که تا ۲۵۰-۳۰۰ سال قبل به این شکل امروزی وجود نداشت و بیشتر موارد استفاده دارویی داشته است. در قرن چهاردهم در فرانسه توت فرنگی‌های وحشی از جنگل به زمین زراعتی منتقل شد و از آن به عنوان یک گیاه اهلی استفاده گردید. در جنگل‌های شمال ایرانتوت فرنگی وحشی به طور فراوان یافت می‌شود. به‌نظر می‌رسد که اولین رقم اصلاح شده در زمان صدارت اتابک اعظم از فرانسه به ایران آمد و به نام اتابکی خوانده شد.

قسمت مورد استفاده خوراکی توت فرنگی در حقیقت نهنج گل آن است که به تدریج بزرگ شده و به اصطلاح به عنوان میوه توت فرنگی معروف است‌. توت فرنگی به حالت خودرو در بعضی نواحی شمالی ایران وجود دارد و بعضی اوقات به دلیل خوش طعمی‌، میوه آن را به طور مصنوعی پرورش می‌دهند‌. از دیرباز همه قسمت‌های این گیاه مصرف دارویی داشته است و از برگ و ریشه آن که حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای تانن است به عنوان ضد اسهال و ادرارآور استفاده می‌شده است‌.

توت فرنگی، میوه ای شبیه توت است ولی کمی درشت تر، رنگش قرمز و طعم آن ترش و مطبوع است. بوته اش کوتاه و دارای برگهایی درشت و ساقه هایی باریک و خزنده است که روی زمین می خوابد و ریشه می دواند. قسمت هایی که از بوته توت فرنگی مورد استفاده قرار می گیرند، عبارتند از: میوه ، برگ و ریشه .از دیر باز همه قسمت های این گیاه مصرف دارویی داشته است و از برگ و ریشه آن که حاوی مقدار قابل ملاحظه ای تانن است به عنوان ضد اسهال وادرارآور استفاده می شده است. توت فرنگی به صورت های گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد: خام، جوشانده، مربا، شربت و بستنی.

خواص

مصرف انواع میوه ها و سبزیجات، از جمله توت فرنگی فوایدی بی پایان در پی دارد. با خوردن خوراکی های گیاهی، خطر بیماری های قلبی، دیابت و سرطان کاهش می یابد. همچنین مصرف مقادیر بالای میوه و سبزیجات برای سلامت پوست و مو، افزایش انرژی و کاهش وزنمفید می باشد.

بیماری قلبی و توت فرنگی – مصرف منظم آنتوسیانین نوعی فلانوئید که در خانواده توت ها موجود است، خطر حمله قلبی را تا 32 درصد در زنان جوان و میانسال کاهش میدهد. همچنین کوئرستین، نوعی دیگری فلانوئید که در توت فرنگی موجود است، یک ضدالتهاب طبیعی بوده و تصلب شریان را کاهش داده و در تحقیقاتی که برروی حیوان ها انجام شد، آسیب ناشی از کلسترول بد خون (LDL) را کاهش داد. همچنین ممکن است کوئرستین خواص ضدسرطانی نیز داشته باشد، با اینحال تحقیق بیشتری در اینباره لازم می باشد. نتنها پتاسیم و فیبر موجود در توت فرنگی برای قلب مفید است، بلکه تحقیقات نشان داده است که توت فرنگی باعث کاهش نوعی آمینواسید که به لایه داخلی رگ ها آسیب می رساند، می شود.

-سکته مغزی و توت فرنگی – آنتی اکسیدان های موجود در توت فرنگی و همچنین پتاسیم بالای درون توت فرنگی باعث کاهش خطر لخته های خون خطرناک در مغز که باعث سکته مغزی می شوند، کمک می نمایند.

-سرطان و توت فرنگی – همانطور که در بالا گفته شد، توت فرنگی حاوی آنتی اکسیدان هایی بوده که در برابر رادیکال های آزاد عمل کرده، رشد سلول های سرطانی را مهار کرده و باعث کاهش التهاب بدن می شود.

-فشارخون و توت فرنگی –  بدلیل پتاسیم بالا در توت فرنگی، این میوه پرطرفدار برای افرادیکه دچار فشارخون بالا هستند، توصیه می شود. پتاسیم به خنثی کردن اثر سدیم در بدن کمک می نماید. مصرف کم پتاسیم همانقدر برای فشارخون بالا بداست که مصرف بالای سدیم برای فشارخون بالا بد می باشد.

-یبوست و توت فرنگی – مصرف خوراکی هاییکه پر از فیبر و آب هستند به کاهشیبوست و اجابت مزاج راحت کمک می نمایند.

-دیابت و توت فرنگی – توت فرنگی قندی پایین و میزان فیبری بالا داشته و هردو این فاکتور ها به حفظ تعادل قندخون کمک می نماید. توت فرنگی یکی از خوراکی های مناسب برای افراد دیابتی می باشد. تحقیقات نشان می دهد که خوردن 37 توت فرنگی در روز می تواند بطرز چشم گیری عوارض دیابت همچون نارسایی کلیه و نوروپاتی محیطی را کاهش دهد.

-بارداری و توت فرنگی – دریافت میزان کافی اسید فولیک برای زنان باردار لازم می باشد و توت فرنگی حاوی مقادیر مناسبی فولیک اسید است.

-افسردگی و توت فرنگی – فولیک اسید موجود در توت فرنگی برای افسردگی نیز می تواند مفید باشد.

-حافظه کوتاه مدت و توت فرنگی – مواد موجود در توت فرنگی نشان داده اند که می توانند باعث بهبود حافظه کوتاه مدت شوند.

خواص درمانی

توت‌فرنگی در دسته میوه‌‌های ظریف قرار می‌گیرد. مقوی، خنک، ادرار آور و تصفیه کننده خون می‌باشد. در صورتی که این میوه را پیش از غذا مصرف کنید اشتهاآور است. مواد قندی موجود در توت‌فرنگی برای اشخاصی که بیماری قند دارند بسیار خوب می‌باشد به همین دلیل اگر یک قاشق سوپخوری توت‌فرنگی جنگلی را با مقداری خامه تازه مخلوط کنید، یک دسر عالی برای دیابتی‌ها می‌شود.

توت‌فرنگی دارای موادی است که املاح معدنی موجود در بدن را زیاد کرده و بدن را تقویت می‌کند به همین دلیل برای اشخاص ضعیف و مبتلایان به بیماری سل مفید می‌باشد و اگر این بیماران به مقدار کافی هر روز توت‌فرنگی مصرف کنند، علاوه بر جذب املاح معدنی، ویتامین C مورد نیاز بدن را نیز دریافت خواهند کرد. املاح معدنی موجود در توت‌فرنگی، خاصیت مسهلی به آن بخشیده و به همین جهت این میوه را برای کسانی که به یبوست مبتلا هستند نیز تجویز می‌کنند . توت‌فرنگی به مقدار زیادی اسید سالسیلیک در خود نهفته دارد که بر روی کبد، کیسه مثانه، کلیه‌ها ومفاصل اثر قابل توجهی دارد و به همین علت است که توت‌فرنگی را برای بیمارانی که به رماتیسم، نقرس، سنگ کلیه، مسمومیت، درد کبد مبتلا می‌باشند توصیه می‌نمایند. توت‌فرنگی باعث طول عمر می‌شود و از سکته جلوگیری می‌کند.

اگر توت‌فرنگی را به صورت محلول برای شستن صورت استفاده کنید، چین و چروک پوست را صاف کرده، برق و جلای خاصی به چهره می‌بخشد. خوردن این میوه ترشی خون را از بین می‌برد و محیط بدن را قلیایی می‌کند. توت‌فرنگی مقوی قلب بوده، التهاب صفرا را خاموش کرده و بهترین صفرابر است. همچنین برای مرض قند، خارش بدن، تنگی نفس و سرفه‌‌های خشک مفید بوده و بواسیر را درمان می‌کند. جوشانده برگ‌‌های توت‌فرنگی با شیرین بیان آسم را تخفیف و تسکین می‌دهد و ریشه آن به مقدار بیست گرم در یک لیتر آب برای اسهال کودکان مفید است.

دانشجویان و افرادی که تمرینات فکری می‌کنند، بهتر است حتما توت‌فرنگی میل کنند چرا که خوردن این میوه باعث تامین فسفر مورد نیاز مغزشان می‌شود. توت‌فرنگی به دلیل داشتن ویتامین C در درمان بیماری‌‌های مربوط به لثه مفید بوده و به هضم غذا کمک می‌کند. توت‌فرنگی به علت دارابودن مقادیر کافی کلسیم و فسفر، در رشد و نمو کودکان و نوجوانان، استحکام دندان‌ها و ترمیم شکستگی استخوان‌ها بسیار مؤثر است. اگر توت‌فرنگی را له کنید و در آب بریزید نوشابه‌ای به دست می‌آید که برای درمان تب‌‌هایی که با بیماری‌های التهابی همراه می‌باشد، بسیار مفید است. همچنین توت‌فرنگی به علت داشتن ویتامین B در کاهش و رفع ترس، عصبانیت، خمودی، اضطراب، هیجان و سستی مؤثر می‌باشد.

مواد معدنی و ویتامین

از دیرباز همه قسمتهای این گیاه مصرف دارویی داشته واز برگ وریشه آن که حاوی مقادیر قابل ملاحظه ای تانن است به عنوان ضد اسهال و ادرار آور استفاده می شده است.

ارزش غذایی یک لیوان توت فرنگی (149 گرم ):

انرژی 45 کیلو کالری

پروتئین 1 گرم

کربوهیدرات 1/5 گرم

چربی 6 گرم

فیبر 3/3 گرم

ویتامینA 3 معادل رتینول

ویتامین C 84/5 گرم

ویتامینB1 1 میلی گرم

ویتامینB2 1 میلی گرم

ویتامینB3 4 میلی گرم

ویتامین B6 1 میلی گرم

ویتامینB12 1 میکروگرم

فولات 26/4 میکرو گرم

سدیم 2 میلی گرم

کلسیم 21 میلی گرم

آهن 6 میلی گرم

پتاسیم 247 میلی گرم

روی 2 میلی گرم

منیزیم 16 میلی گرم

توت فرنگی منبع خوبی از فیبر‘ویتامین C ‘ فولات ‘ پتاسیم و آنتی اکسیدانها می باشد که این مواد مغذی باعث می شوند توت فرنگی بعنوان یک جایگزین شیرین ‘ باعث افزایش سلامت قلب ‘ کاهش خطر ابتلا به انواع سرطان و در کل ارتقاء سلامتی بدن شود. فولات ‘ مقدار هموسیستئین خون را کاهش می دهد . هموسیستئین اسید آمینه ای است که در مقادیر زیاد باعث مسدود شدن رگهای خونی می شود. همچنین توت فرنگی دارای مقادیر بالایی از آنتی اکسیدانها مثل الاژیک اسید و آنتوسیانین است که در پیشگیری از بیماریهای قلبی موثرند. این مطالعات اهمیت مصرف توت فرنگی را در برنامه غذایی بعنوان عامل بهبود عملکرد سیستم قلبی-عروقی نشان می دهد. همچنین مطالعات قبلی نشان داده بود که باعث بهبود عملکرد حافظه و کنتـرل آرتریت روماتوئیـد ( التهاب مفاصل) می شود.

توت فرنگی سرشار از ویتامین و فاقد چربی اشباع است و کالری کمی دارد. یک واحد توت فرنگی معادل 8 عدد است که 50 کالری انرژی دارد . توت فرنگی مانند سایر توت ها مثل شاه توت ‘ توت سفید ‘ تمشک و … پاک کننده روده و مثانه است . تحقیقات نشان داده است دریافت روزانه یک واحد تـوت فرنـگی باعث افزایـش قابـل توجهی در مقدار فولات خون شده و نیز فشارخون بالا را کاهش می دهد.

سایر خواص توت فرنگی :

1- اشتها آور است و ادرار را زیاد می کند.

2- به دلیل داشتن آهن و ویتامین ث در خونسازی بدن موثر است.

3- به دلیل ویتامین ث موجود‘ در درمان بیماری لثه موثر است و به هضم غذا کمک می کند.

4- تـوت فرنـگی باعث پاک شدن خون از مواد مضر و زایـد مثل اوره ‘ اسیـد اوریـک و چربی می شود و نیز درمان کننده نقرس است.

5- ویتامین آ موجود موجب تقویت چشم می شود.

6- املاح معدنی موجود روده را به انقباض وانبساط واداشته برای یبوست موثر است.

7- دم کرده برگ توت فرنگی یا میوه توت فرنگی می تواند نقرس و سنگ های مثانه را معالجه کند.

8- توت فرنگی از تصلب شرائین جلوگیری می کند.

9- به علت دارا بودن مقادیر کافی کلسیم و فسفر ‘ در رشد و نمو کودکان و نوجوانان ‘ استحکام دندان ها و ترمیم شکستگی استخوان بسیار موثر است.

تذکراتی در مورد مصرف توت فرنگی :

1-نکته مهمی که باید در نظر داشت این است که به علت تماس آن بر روی زمین ‘ خاک و کود احتمال آلودگی بالایی دارد و باید قبل از مصرف ضد عفونی شود.

2- بعضی افراد به آن حساسیت دارند و ممکن است این حساسیت به صورت استفراغ و یا ناراحتی های زیر جلدی بروز کند. همچنین ممکن است در افرادی که ناراحتی پوستی دارند ‘ آن را تشدید کند.

اثرات توت فرنگی بر روی پوست:

توت فرنگی به دلیل داشتن اسیدهای میوه یکی از مهمترین گیاهانی است که در زمره وسایل آرایشی کاربرد دارد و ازقدیم به این منظور استفاده می شده است . برای توجیه این اثرات بهتر است ابتدا خلاصه ای درباره اسیدهای میوه شرح داده شود تا علت این استفاده به طور علمی روشن شود.

از هزاران سال پیش خانم ها از عصاره برخی میوه ها جهت شادابی پوست خود استفاده می کردند. تحقیقات سالهای اخیر نشان داده که میوه ها حاوی اسیدهایی به نام اسید میوه یا « آلفاهیدروکسی اسید » می باشند که به اختصار AHA گفته می شود. این اسیدها قادر هستند لایه های شاخی و سفت روی پوست و به خصوص صورت را حل کنند . همچنین اسانس این میوه ها جذب پوست شده و باعث تحریک گردش خون ویا تحریک سلولهای جوان شده باعث طراوت و تازگی پوست شوند.

شرایط  توت فرنگی

توت فرنگی گیاهی است که در خاکهای مختلف تقریبا سازگار است با این وجود خاکهای عمیق نرم با بافت شنی رسی را ترجیح می‌دهد. بهترین PH برای توت فرنگی 5.5 تا 6.5 می‌باشد. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد عارضه کلروز یا زرد شدن برگها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتا گرم محصول‌دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و همچنین ارقام مقاوم به گرما انتخاب گردد. در ارتفاع 400 تا 800 متری از سطح دریا می‌تواند رشد مناسبی داشته باشد. نیمه مقاوم به سرما بدون پوشش کاه و کلش می‌تواند تا 5- درجه سانتیگراد را تحمل نماید ولی با پوشش ویژه تا 18- درجه سانتیگراد را متحمل است.

از نظر نیاز سرمایی جزء گیاهان کم نیاز به سرما تقسیم بندی می‌شود. بطوری که در 200 تا 400 ساعت دمای کمتر از 7 درجه سانتیگراد نیاز سرمایی و ناچیز آن منتفی می گردد. سطحی بودن ریشه‌ها که معمولا تا عمق 15 تا 20 سانتیمتری خاک توزیع می‌گردد گیاه را حساس به کم آبی می‌کند. جهت تولید محصول بهاره باید از ارقامی استفاده گردد که طالب روزهای کوتاه و نیاز دمایی پائین‌تری باشند تا گل انگیزی و محصول‌دهی آنها به خوبی انجام گیرد. در ارقام 4 فصله روز کوتاهی یا روز بلندی و همچنین پائین بودن و بالا بودن درجه حرارت زیاد مطرح نیست و این گروه از توت فرنگی‌ها معمولا در شرایط مختلف به راحتی گل می‌دهند.

پیش رس کردن توت فرنگی

توت فرنگی طبیعتا از میوه‌های نوبرانه و از اولین میوه‌هایی است که در بهار به بازار عرضه می‌شود. در حالت معمولی و در مناطق معتدل زمان برداشت میوه در اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل تیر است ولی امروزه با فن آوری‌های خاصی می‌توان زمان رسیدن میوه را به جلو انداخت. به عبارت دیگر می‌توان با استفاده از وسائل و امکانات امروزی اقدام به پیش رس کردن و تولید توت فرنگی خارج از فصل نمود و عرضه توت فرنگی را مدت طولانی‌تری ادامه داد . البته هزینه‌های اضافی که برای پیش رس کردن ایجاد می‌شود به علت قیمت بیشتری که محصول نوبرانه دارد جبران خواهد شد.

پیش رس کردن توت فرنگی در گلخانه

مطمئن‌ترین وسیله برای پیش رس کردن استفاده از گلخانه است. مشکل استفاده از گلخانه در درجه اول هزینه سنگین احداث گلخانه و نیاز به تخصص و تجربه کافی برای کشت توت فرنگی در گلخانه است. برای این منظور می‌توان نشاء توت فرنگی را ابتدا اواسط تیرماه تا اوایل شهریور در خزانه انتظار کشت کرد و 7 – 5 کیلوگرم در هر صد متر مربع از کودهای کامل ازت ، فسفر و پتاس به نسبت 17 – 12 – 12 به عنوان کود پایه به زمین خزانه دارد. پس از تولید ریشه‌های قوی در نشا بوته‌ها شروع به ایجاد ساقه‌های رونده می‌نمایند. با سرد شدن هوا بوته‌ها تحت تاثیر نور و درجه حرارت پائین قرار گرفته و گل در آنها تشکیل می‌شود. در آبان و آذر بوته‌ها را به گلخانه حمل کرده و در بستر کاشت به فاصله 30 تا 25 سانتیمتر کشت می‌نمایند.

مضرات توت فرنگی:

در گلخانه نیز مقدار 5 – 3 کیلوگرم کود کامل شیمیایی در 100 متر مربع به بستر داده می‌شود. درجه حرارت گلخانه را ابتدا روی 12 – 8 درجه سانتیگراد تنظیم کرده و با افزایش شدت نور درجه حرارت را نیز زیاد می‌کنند و به 20 – 15 درجه سانتیگراد می‌رسانند. البته می‌توان درجه حرارت را به 8 درجه سانتیگراد کاهش داد. بلافاصله پس از کاشت بایستی به اندازه کافی آبیاری نمود. در آبیاری توت فرنگی گلخانه‌ای باید دقت شود که زمین بطور یکنواخت مرطوب گردد. به منظور جلوگیری از خطر پوسیدگی میوه در اثر رطوبت زیاد باید گلخانه را به موقع تهویه کرد و بوسیله حرارت خشک رطوبت زیادی را کاهش داد. برای انجام عمل گرده افشانی و تلقیح بهتر گلهای توت فرنگی در گلخانه می‌توان برای هر 1000 متر مربع سطح زیر کشت یک کندوی زنبور عسل در گلخانه قرار داد.

استفاده زیاد توت فرنگی ممکن است باعث ایجاد کهیر شود. افراط در خوردن توت فرنگی ممکن است ایجاد تب کند. این میوه نیز مانند بسیاری از مواد غذایی آلرژی‌ زا، در افراد حساس، ایجاد آلرژی می ‌کند و از علایم آن می‌ توان به اگزما، دانه‌ های قرمز روی پوست، سردرد، آبریزش بینی، ریزش اشک، سرگیجه و حتی اختلالات گوارشی (مانند استفراغ) اشاره کرد که در این موارد توصیه می ‌شود بی هیچ شکی این میوه مصرف نشود، به خصوص در کودکان زیر یک سال.همچنین در افراد مبتلا به ناراحتی‌ های پوستی، ممکن است مشکل پوستی‌ شان را تشدید کند.

توت فرنگی به علت داشتن اسید سالسیلیک، در بعضی اشخاص، کبد و مثانه را تحریک کرده و جوش‌ هایی شبیه کهیر ایجاد می ‌کند. از این رو، افراد باید به واکنش‌های بدن‌شان بعد از مصرف این میوه دقت کنند. کسانی که معده‌ای حساس دارند، یا مبتلا به بیماری آسم هستند، بهتر است از خوردن توت‌فرنگی پرهیز کنند، زیرا ممکن است بیماری ‌شان را تشدید کند.

“در صورت داشتن هر گونه سوال در مورد مطلب فوق، از این بخش با پزشک مربوطه در ارتباط باشید“

منابع :

7ganj.ir

rastineh.ir

daneshnameh.roshd.ir